Şeker hastalığı (diyabet), vücudumuzun temel enerji kaynağı olan glukozun hücrelere girememesi ve kanda birikmesiyle karakterize bir durumdur. Normalde, pankreas tarafından salgılanan insülin hormonu, kan şekerini hücrelere taşıyarak enerjiye dönüşmesini sağlar. Diyabet hastalarında ise bu sistem bozulur ve yüksek kan şekeri tablosu ortaya çıkar. Bu durumun yönetimi, düzenli takibi ve bilinçli bir yaşam tarzını gerektirir.

Şeker Hastalığı Neden Olur?

Diyabetin ortaya çıkış nedeni, türüne göre farklılık gösterir. Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler en önemli etkenler arasında yer alır.

Tip 1 Diyabette Şeker Hastalığı Nedir?

Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırır ve onları yok eder. Bu durum, vücutta çok az veya hiç insülin üretilmemesine neden olur. Genetik ve bazı viral enfeksiyonların tetikleyici olabileceği düşünülmektedir.

Tip 2 Diyabette Şeker Hastalığı Nedir?

Durum daha karmaşıktır. Vücut ya yeterli insülin üretmez ya da hücreler insüline karşı direnç geliştirir (insülin direnci). Bu, diyabetin en yaygın türüdür ve genellikle aşırı kilo, obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve genetik faktörlerle doğrudan ilişkilidir.

Şeker Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Diyabetin temel olarak üç ana türü bulunmaktadır. Her birinin kendine özgü nedenleri ve yönetim stratejileri vardır.

Tip 1 Diyabet Nedir?

Genellikle çocukluk veya gençlik döneminde teşhis edilen Tip 1 diyabet, otoimmün bir hastalıktır. Vücut insülin üretemediği için hastaların yaşam boyu dışarıdan insülin iğnesi veya insülin pompası kullanması gerekir. Toplam diyabet vakalarının yaklaşık %5-10'unu oluşturur.

Tip 2 Diyabet Nedir?

En sık görülen diyabet türüdür ve tüm vakaların yaklaşık %90-95'ini kapsar. Genellikle 40 yaş sonrası bireylerde görülse de, son yıllarda artan obezite nedeniyle gençler ve hatta çocuklarda bile ortaya çıkabilmektedir. İnsülin direnci temel problemdir. 

Tedavisi; diyabet diyeti, egzersiz, oral antidiyabetik ilaçlar ve bazı durumlarda insülin takviyesini içeren kapsamlı bir şeker hastalığı tedavisi planı gerektirir.

Gestasyonel Diyabet (Gebelikte Görülen Şeker Hastalığı)

Daha önce diyabeti olmayan bir kadında, hamilelik sırasında ortaya çıkan kan şekeri yüksekliğidir. Genellikle doğumdan sonra düzelir ancak hem anne hem de bebek için riskler taşır. Gestasyonel diyabet geçiren kadınların ileriki yaşamlarında Tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.

Şeker Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Yüksek kan şekeri, vücutta çeşitli belirtilerle kendini gösterir. Aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçını yaşıyorsanız, bir kan tahlili yaptırmak için mutlaka sağlık kuruluşuna başvurmalısınız:

• Ağız kuruluğu ve normalden fazla su içme isteği (Polidipsi)

• Sık idrara çıkma (Poliüri)

• Sürekli açlık hissi (Polifaji)

• İstenmeyen ve açıklanamayan kilo kaybı

• Aşırı halsizlik ve yorgunluk

• Bulanık görme

• Ciltte oluşan yara ve kesiklerin geç iyileşmesi

• Sık sık enfeksiyon geçirme (özellikle idrar yolu ve cilt enfeksiyonları)

• El ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma hissi

Şekeri Ne Düşürür?

Etkili bir kan şekeri kontrolü için yaşam tarzı değişiklikleri, tedavinin temelini oluşturur.

• Sağlıklı Beslenme: İşlenmiş şekerler, beyaz un ve paketli gıdalardan uzak durmak; lifli gıdalar, tam tahıllar, sebzeler ve yağsız protein kaynakları tüketmek kan şekerini dengeler. Bir diyetisyenden diyabet diyeti hakkında destek almak en doğrusudur.

• Düzenli Egzersiz: Yürüyüş, yüzme gibi düzenli fiziksel aktiviteler, hücrelerin insülin duyarlılığını artırarak kan şekerini düşürmeye yardımcı olur.

• İlaç Tedavisi: Doktorun reçete ettiği oral antidiyabetik ilaçlar veya insülin tedavisi, kan şekerini düzenlemenin en etkili medikal yollarındandır.

• Kilo Kontrolü: Özellikle Tip 2 diyabette fazla kiloları vermek, insülin direncini kırmada oldukça etkilidir.

• Evde Kan Şekeri Takibi: Doktorunuzun önerdiği sıklıkta şeker ölçüm cihazı ile kan şekerinizi ölçmek, tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir.

Şeker Hastalığı Nasıl Geçer?

Şeker hastalığı, kronik bir durumdur. Tip 1 diyabetin günümüzde kesin bir tedavisi yoktur, yaşam boyu insülin takviyesi ile yönetilir. Tip 2 diyabet ise "tamamen geçmez" ancak erken evrede teşhis edildiğinde doğru yaşam tarzı değişiklikleri (kilo verme, diyet, egzersiz) ile remisyona girebilir. 

Remisyon, uzun süreli kan şekeri kontrolü sağlanarak kan şekeri seviyelerinin ilaçsız olarak normal sınırlarda tutulmasıdır. Ancak bu durum, hastalığın tekrar etmeyeceği anlamına gelmez ve sürekli takip gerektirir.

Şeker Hastalığı İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Şeker hastalığı belirtileri yaşıyorsanız veya risk grubundaysanız, başvurmanız gereken ana bölüm Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları uzmanıdır. Bir endokrinoloji doktoru, hormon ve metabolizma bozuklukları konusunda uzmanlaşmış hekimdir. İlk teşhis için Dahiliye (İç Hastalıkları) bölümüne de başvurabilirsiniz.

Şeker Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Şeker hastalığı teşhisi, doktorun isteyeceği basit bir kan tahlili ile kolayca konulabilir. Hekim, belirtilerinizi ve tıbbi geçmişinizi dinledikten sonra kesin teşhis için aşağıdaki kan testlerinden bir veya birkaçını ister:

• Açlık Kan Şekeri (AKŞ) Testi: En az 8 saatlik açlığın ardından alınan kan örneğiyle ölçülür.

• Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Şekerli bir sıvı içildikten sonra belirli aralıklarla kan şekeri ölçümüne dayanır.

Hemoglobin A1c (HbA1c) Testi: Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösteren çok değerli bir testtir.