SFT (Solunum Fonksiyon Testi) Nedir?

Solunum Fonksiyon Testi (SFT), akciğerlerin çalışma kapasitesini ve solunum yollarının durumunu değerlendirmek için yapılan bir tanı yöntemidir. Bu test sayesinde kişinin nefes alma, verme kapasitesi ve akciğerlerinin hava alışverişindeki etkinliği ölçülür. SFT; astım, KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), bronşit, akciğer fibrozisi gibi solunum yolu hastalıklarının tanı ve takibinde oldukça önemli bir yere sahiptir.

Hastalıkların yanı sıra, sigara kullanımına bağlı akciğer hasarının değerlendirilmesi, meslek hastalıklarının taranması ve cerrahi operasyon öncesi akciğer rezervlerinin ölçülmesi amacıyla da yaygın olarak uygulanır.

Solunum Fonksiyon Testi Neden Yapılır?

Solunum Fonksiyon Testi (SFT), akciğerlerin hava alma-verme kapasitesini ve solunum yollarının açıklığını ölçerek, akciğer fonksiyonlarını objektif biçimde değerlendirmeye yarar. Bu testin temel amacı, akciğerlerdeki olası işlev bozukluklarını erken dönemde tespit etmek ve mevcut solunum yolu hastalıklarının derecesini belirlemektir.

Birçok akciğer hastalığı sinsi şekilde ilerleyebilir ve belirtiler ortaya çıkana kadar önemli hasarlar oluşabilir. SFT, bu tür hastalıkların erken teşhisine olanak tanırken, aynı zamanda hastalığın şiddetinin belirlenmesi, tedaviye verilen yanıtın izlenmesi ve hastalık seyrinin takip edilmesinde de etkin olarak kullanılır. Ayrıca SFT, cerrahi girişimler öncesi hastanın solunum kapasitesinin değerlendirilmesinde de önemli rol oynar.

Solunum fonksiyon testinin yaygın kullanım nedenleri şunlardır:

• Astım ve KOAH gibi kronik akciğer hastalıklarının teşhisi ve takibi: Bu hastalıkların teşhisinde, akciğerlerdeki daralma ve hava akış kısıtlılığı ölçülerek tanı konulur ve hastalığın evresi belirlenir.

• Sigara kullanımına bağlı akciğer fonksiyon kayıplarının tespiti: Sigaranın yol açtığı kronik bronşit ve amfizem gibi durumlar SFT ile erken dönemde fark edilebilir.

• Nefes darlığı, öksürük, hırıltı gibi solunum şikayetlerinin araştırılması: Sebebi bilinmeyen solunum problemlerinde SFT önemli bir tanı aracıdır.

• Mesleki akciğer hastalıklarının taranması: Toz, kimyasal gazlar gibi zararlı maddelere maruz kalan işçilerde rutin SFT ile mesleki akciğer hastalıkları taraması yapılır.

• Ameliyat öncesi solunum kapasitesinin ölçülmesi: Özellikle göğüs veya karın bölgesi cerrahilerinden önce hastanın akciğer kapasitesinin yeterli olup olmadığı kontrol edilir.

• Uygulanan tedavilerin etkinliğinin değerlendirilmesi: Astım veya KOAH tedavisinde ilaçlara yanıt ölçülür, hastalığın ilerleyip ilerlemediği izlenir.

Solunum Fonksiyon Testi Nasıl Yapılır?

Solunum Fonksiyon Testi uygulaması hasta için oldukça konforludur. İğne, enjeksiyon gibi invaziv işlemler içermez. Test esnasında kişinin iş birliği ve doğru nefes tekniklerini uygulaması son derece önemlidir. İşlem genellikle 10-15 dakika sürer ve hemen sonuç alınır.

Test şu adımlarla gerçekleştirilir:
Öncelikle hasta oturur pozisyonda rahatlatılır. Burundan nefes kaçağını önlemek için burun mandalı takılır. Ardından steril bir ağızlık, solunum fonksiyon test cihazına (spirometre) bağlanır. Kişiden önce derin bir nefes alması, ardından tüm nefesini cihazın içine güçlü ve hızlı bir şekilde vermesi istenir. Bu manevra birkaç kez tekrarlanır ve cihaz akciğerlerin hava akım hızını, kapasitesini ölçerek kayıt altına alır.

Test öncesinde hastanın ağır egzersiz yapmaması, sigara içmemesi ve büyük öğünler tüketmemesi önerilir. Bu önlemler test sonuçlarının daha sağlıklı ve doğru olmasını sağlar.

Solunum Fonksiyon Testi Değerleri Ne Anlama Gelir?

Solunum fonksiyon testinde elde edilen değerler, akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını gösteren önemli parametreleri içerir. Bu değerlerin yorumlanması, akciğer hastalıklarının türünü (obstrüktif - daraltıcı, restriktif - kısıtlayıcı) ve şiddetini anlamak için kritik öneme sahiptir.

Başlıca değerlendirilen parametreler şunlardır:

• FVC (Zorunlu Vital Kapasite): Kişinin derin bir nefes aldıktan sonra tüm nefesini maksimum şekilde vermesiyle ölçülen hava hacmidir. Akciğerlerin toplam kapasitesini yansıtır. Düşük FVC, akciğerlerin genişleyemediği veya tam boşalamadığı restriktif hastalıkları işaret edebilir.

• FEV1 (Birinci Saniyedeki Zorunlu Ekspirasyon Hacmi): Nefes verirken ilk saniyede çıkarılan hava miktarını ölçer. Hava yollarının açıklığını ve akciğerlerin ne kadar hızlı boşaldığını gösterir. Astım ve KOAH gibi obstrüktif hastalıklarda FEV1 düşer.

• FEV1/FVC Oranı: Hava yollarında daralma olup olmadığını anlamak için kullanılan en önemli göstergelerden biridir. Bu oran %70’in altındaysa obstrüktif hastalıklar açısından anlamlıdır. Astım ve KOAH ayırımında, bu oranın değişimi dikkate alınır.

• PEF (Tepe Ekspiratuar Akım Hızı): Nefes verirken ulaşılabilen en yüksek akım hızıdır. Özellikle astım hastalarında bronşlarda oluşan daralmanın tespitinde kullanılır. Değer düşükse hava yolu tıkanıklığına işaret eder.

Elde edilen bu değerler, uzman doktor tarafından hastanın klinik durumu ile birlikte değerlendirilir. Tek başına bir parametrenin düşük veya yüksek olması değil, tüm verilerin birlikte yorumlanması doğru tanı için gereklidir.

Bu parametreler sayesinde hastalıkların tipi (obstrüktif ya da restriktif), şiddeti ve tedaviye yanıtları detaylı şekilde analiz edilebilir.