Yerinde trakeostomi bakımı, solunum yolunun doğrudan nefes borusuna (trakea) açılan bir açıklıkla (trakeostomi stoması) sağlandığı hastalarda, bu açıklığın ve takılı kanülün düzenli olarak temizlenmesi, kontrol edilmesi ve sağlıklı şekilde fonksiyon görmesinin sürdürülmesini amaçlayan medikal bakım sürecidir.

Bu bakım işlemi, hastanın solunum konforunu korumak, enfeksiyonları önlemek ve trakeostomi açıklığının tıkanmasını engellemek açısından hayati önem taşır. Bakım, çoğunlukla eğitimli sağlık personeli tarafından ya da sağlık profesyonelleri tarafından eğitilmiş hasta yakınları tarafından uygulanır.

Yerinde Trakeostomi Bakımı Neden Yapılır?

Yerinde trakeostomi bakımı, yalnızca hijyenik bir uygulama değil, aynı zamanda yaşamı sürdürücü kritik bir işlemdir. Aşağıdaki nedenlerle düzenli olarak yapılması gerekir:

• Tıkanıklığı önlemek: Sekresyon (balgam) birikimini azaltarak hava yolunun açık kalmasını sağlar.

• Enfeksiyonu önlemek: Kanül ve stoma bölgesinin düzenli temizliği, bakteri birikimini engeller.

• Rahat solunumu desteklemek: Temiz bir trakeostomi kanülü, solunumu kolaylaştırır.

• Deride tahrişi önlemek: Cilt altındaki bölgenin nem ve sekresyondan korunması, tahriş veya yaraların oluşmasını engeller.

• Kanülün sabitliğini korumak: Kanül kayması ya da yerinden oynaması ciddi solunum problemlerine yol açabilir. Bu nedenle uygun pozisyonda kalması sağlanmalıdır.

Trakeostomi Bakımı Nasıl Yapılır?

Trakeostomi bakımı mutlaka steril koşullarda ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Genel adımlar aşağıdaki gibidir:

1. Hazırlık:
   Steril eldiven, gazlı bez, antiseptik solüsyon, trakeostomi temizleme çubuğu, emme cihazı ve gerekiyorsa yedek iç kanül hazırlanır.

2. Ellerin yıkanması:
   Bakım öncesi ve sonrası mutlaka eller yıkanmalı ve steril eldiven giyilmelidir.

3. Dış bölge temizliği:
   Stoma çevresi, steril serum fizyolojik ya da antiseptik solüsyon ile yumuşatılmış gazlı bezle nazikçe silinir. Kızarıklık, yara ya da akıntı olup olmadığı kontrol edilir.

4. Kanül kontrolü:
   Çıkarılabilir iç kanül varsa dikkatlice çıkarılır, temizlenir ve kurutularak yerine takılır. Tek kullanımlık iç kanül varsa yenisiyle değiştirilir.

5. Gerekirse aspirasyon (emme) işlemi:
   Eğer hastada balgam birikmişse, steril aspirasyon kateteri ile hava yolu sekresyonları kontrollü şekilde emilir.

6. Bağ sabitleme ve kontrol:
   Kanülün sabitlenmesini sağlayan boyun bandı gevşemişse değiştirilir veya ayarlanır. Boğaz bölgesinde baskı oluşturmamalıdır.

İşlem sonrasında hasta rahatlatılır, kullanılan tüm malzemeler uygun şekilde imha edilir ve hasta/yakınına bakım sonrası durum aktarılır.

Trakeostomi Bakımı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

• Bakım sıklığı: Günlük olarak veya hastanın ihtiyacına göre daha sık yapılabilir. Sekresyon miktarına göre değerlendirme gerekir.

• Hijyen şartı: Enfeksiyon riski yüksek olduğu için steril malzeme ve eldiven kullanımı şarttır.

• Gözlem önemli: Stoma bölgesinde kızarıklık, kötü koku, aşırı balgam, kanama gibi durumlar varsa derhâl sağlık profesyoneline bildirilmelidir.

• Hasta eğitimi: Uzun süreli trakeostomisi olan bireylerde hasta ve yakınları bakım konusunda eğitilmelidir.

• Mobil hastalar: Trakeostomili bireylerin hareket ederken dikkatli olması gerekir. Kanül yerinden çıkarsa acil müdahale gerekebilir.

• Kanül tıkanmaları: Ciddi solunum sıkıntısı yaratabilir. Bakımın ihmal edilmemesi hayati öneme sahiptir.